علی‌محمد رفیعی : میزان تولیدات خوب ادبیات کودک در کشور ما اندک است
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) دومین نشست منتقدان کتاب کودک با عنوان «بررسی جایگاه ادبیات کودک در مطبوعات ادبی، فرهنگی و هنری» عصر سه‌شنبه (7 دی‌ماه 1395) با حضور سردبیران و مدیران تعدادی از مجلات فرهنگی و ادبی و نویسندگان و منتقدان کتاب کودک در سرای اهل قلم برگزار شد.سیدعلی کاشفی خوانساری، سردبیر فصلنامه نقد کتاب کودک، در این نشست بیان کرد: هر نوع از نشریات، فعالیت‌های خاص را دارند و فعالیت‌های یک دسته ما را از حضور وجود دیگران بی‌نیاز نمی‌کند. شاید لازم باشد نقدی هم به زبان کودکانه و نوجوانانه در نشریات تخصصی این حوزه وجود داشته باشد و این‌که چرا در مجلات ادبی، فرهنگی، هنری و مجلات حوزه کتاب که به همه مقولات حوزه کتاب توجه می‌کنند با فهم ناچیزی از ادبیات کودک و نوجوان مواجه هستیم.
میزان تولیدات خوب ادبیات کودک و نوجوان در کشور ما بسیار اندک است
سیدعلی محمد رفیعی، نویسنده و منتقد ادبی نیز در این نشست به کمبود تولیدات خوب و قابل توجه در حوزه ادبیات کودک و نوجوان پرداخت و گفت: میزان تولیدات خوب ادبیات کودک و نوجوان در کشور ما چه به‌صورت کتابی و چه به‌صورت مباحث نظری، بسیار اندک است و این مساله دلایل مختلفی دارد که از آن‌جمله می‌توان به کمبود تعداد افراد صاحب‌قلم اشاره کرد که در این حوزه به تولید محتوا می‌پردازند. در این شرایط طبیعتا تعداد تولیدات هم کاهش می‌یابد، در نتیجه مجلات ادبی هم در مقایسه با سایر حوزه‌ها کمتر به ادبیات کودک می‌پردازند.
وی ادامه داد: در واقع ما در حوزه ادبیات کودک هم مشکل کمی داریم و هم کیفی. از نظر کمی، تعداد نشریاتی که به‌طور تخصصی به حوزه ادبیات کودک می‌پردازند، کم است و نشریات و مجلات ادبی و هنری هم به نسبت سایر مطالبشان کمتر به این حوزه توجه می‌کنند. از نظر کیفی هم باید توجه داشته باشیم پرداختن به حوزه کودک و نوجوان بسیار مشکل و مستلزم احاطه به مباحث مرتبط با خصوصیات و ویژگی‌های این گروه سنی و داشتن تسلط نسبت به مباحث مربوط به نویسندگی و نقادی است.
به گفته رفیعی، پیچیدگی حوزه ادبیات کودک و نوجوان در کشور ما موجب شده که آثار مناسب زیادی در این حوزه نداشته باشیم و ضعف کیفی این حوزه سبب شده که دست صاحبان نشریات در پرداختن به مباحث مرتبط با ادبیات کودک بسته شود.
نویسندگان و منتقدان ادبی باید سیر باشند تا بتوانند بنویسند
شهرام اقبال‌زاده، نویسنده و منتقد ادبی، نیز به‌عنوان دیگر سخنران این نشست با بیان این‌که برای فهمیدن جایگاه ادبیات کودک در مجلات فرهنگی و هنری باید ابتدا ببینیم چه توجهی به ادبیات کودک در مقایسه با سایر حوزه‌ها می‌شود، افزود: ما میدان‌های مختلف سیاسی، فرهنگی و اقتصادی در کشورمان داریم که به هرکدام منابعی تخصیص داده می‌شود، اما باید دید سهم منابعی که به فرهنگ تخصیص داده می‌شود در مقایسه با سایر حوزه‌ها چگونه است. از سویی چه اندازه از این بودجه فرهنگی به ادبیات کودک اختصاص داده می‌شود. نویسندگان و منتقدان ادبی باید سیر باشند و بتوانند از طریق تولیداتشان و مقاله‌ای که می‌نویسند زندگی‌شان را تامین کنند.
این پژوهشگر ادامه داد: مساله دیگر این است که ما در ادبیات کودک، نهاد کودکی و دوران کودکی داریم. باید ببینیم در کشور ما به دوران کودکی چه اهمیتی داده می‌شود. باید توجه داشت دوران کودکی بسیار مهم است و در این زمان است که خلاقیت کودک شکوفا می‌شود. نشریات کودک هم به دنبال این هستند که ادبیات خلاقه‌ای که مطابق نیاز کودک باشد، بیابند و ادبیات کودک و نوجوان برای این‌که هویت خود را ثابت و حفظ کند، باید از دوران کودکی دفاع کند و اهیت نقش آن را پررنگ کند.
نقد ادبیات کودک همیشه در حاشیه است
زهرا احمدی، مدیر اسبق کتابخانه مرجع کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نیز در بخشی دیگر از این نشست، با اشاره به وجود بانک اطلاعاتی ارزشمندی که در این کتابخانه وجود دارد، گفت: ما از سال 1370 اقدام به جمع‌آوری بانک اطلاعاتی در حوزه کودک و نوجوان کردیم و از سال 1300 تا به حال همه مطالبی را که برای کودک و درباره کودک تولید شده بود را جمع‌آوری کردیم و این کار همچنان ادامه دارد. همچنین همه مقالاتی که برای کودکان یا درباره کودکان بوده را نیز جمع‌آوری و نمایه‌سازی کردیم و بانک اطلاعاتی بسیار قوی و ارزشمندی برای استفاده پژوهشگران و محققان حوزه کودک فراهم کردیم.
وی در ادامه به دلایل کم‌توجهی به نقد ادبیات کودک در مجلات فرهنگی هنری پرداخت و اظهار کرد: نقد ادبیات کودک همیشه در حاشیه است و چندان جدی گرفته نمی‌شود، در حالی‌که از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و ما باید از کودکی به فرزندانمان خوراک سالم بدهیم تا در آینده سلامت باشند.
احمدی افزود: یکی دیگر از دلایل، کمبود آثار خوب در این حوزه است که اتفاقا باید مورد توجه بیشتر منتقدان قرار گیرد. با وجود این‌که کیفیت چاپ کتاب‌های کودک و نوجوان افزایش یافته، اما نسبت به چهار سال پیش، کیفیت محتوای آثار کاهش یافته است و بسیاری از کتاب‌ها شکل تجاری به خود گرفته و خوراک مناسبی برای کودکان ونوجوانان کتابخوان ما نیستند.
تعامل و همکاری بین دست‌اندرکاران ادبی و فرهنگی وجود ندارد
هوشنگ اعلم، مدیر نشریه آزما نیز با اشاره به نبود ارتباط بین دست‌اندرکاران ادبیات در کشور، گفت: ما در عرصه‌های مختلف به‌صورت جزیره‌ای عمل می‌کنیم و ارتباطی بین نشریات و مجلات فرهنگی و هنری، شورای کتاب کودک، کانون پرورش فکری و نویسندگان وجود ندارد، در حالی‌که با تعامل و همبستگی و همکاری است که می‌توانیم در عرصه فرهنگی و هنری و ادبیات کودک مفید و موثر باشیم.
اولویتمان در نقد ادبیات کودک و نوجوان «عمومی‌سازی» باشد
منوچهر اکبرلو، نویسنده و منتقد ادبی نیز در این نشست موارد متعددی را در ارتباط با ادبیات کودک مطرح کرد و در بخشی از سخنانش درباره حضور نویسندگان در مدارس، بیان کرد: مهمترین مکانی که می‌توان رو در رو با کودکان ارتباط داشت، حضور نویسندگان در مدارس است که به گفته دوستان به دلیل فضای بسته آموزش و پرورش، درها به روی نویسندگان بسته است، اما ما باید این مساله را به‌عنوان مطالبه اصلی‌مان از مسئولان آموزش و پرورش مطرح کنیم تا به نتیجه برسیم. البته حضور نویسندگان به‌صورت انفرادی در مدارس و شناسایی برخی مدارس مشتاق امکان‌پذیر است.
اکبرلو در ادامه به کمبود نقدهای عمومی در جامعه پرداخت و گفت: مساله اصلی در حوزه کودک و نوجوان این است که معلمان و مربیان و اولیای مدارس، کتاب خوب را نمی‌شناسند و نیازمند نقدهای عمومی هستند نه نقدهای علمی و آکادمیک. عمومی کردن و ساده کردن باید دغدغه و اولویت اصلی ما در نقد ادبیات کودک و نوجوان باشد.
سه شنبه ۷ دی ۱۳۹۵
۰۷ دى ۱۳۹۵