در این مراسم که ساعت ۱۷ روز سه‌شنبه ۹ خرداد 1396 در محل کانون زبان فارسی برگزار شد مهدی محقق، ژاله آموزگار، بهاءالدین خرمشاهی، کامران فانی، فریبا افکاری و علی دهباشی سخنرانی کردند.

 نوش‌آفرین انصاری استاد دانشگاه، نویسنده و پژوهشگر علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی ایرانی است. او که پدرش دیپلمات وزارت امور خارجه بود در پاییز ۱۳۱۸ در دهلی نو هندوستان زاده شد. تحصیل در رشته کتابداری را تا مقطع کارشناسی در مدرسه عالی کتابداری ژنو و مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه مک گیل کانادا ادامه داد و سپس به ایران بازگشت.
انصاری از اعضای شورای کتاب کودک است. او از اعضای هیأت علمی کتابداری دانشگاه تهران بوده و راه‌اندازی بخش فنی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران و ریاست کتابخانه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران از فعالیت‌های اوست.
از نوش‌آفرین انصاری تاکنون کتاب‌ها و مقاله‌های تألیفی و ترجمه‌های بسیاری به‌ویژه در حوزه کتابداری و کتابخانه‌های کودکان و بزرگسالان منتشر شده است. از کتاب‌های او که اکنون دبیر شورای کتاب کودک است می‌توان به «تشکیل کتابخانه در روستا»، «مجموعه مقالات درباره کتاب و کتابداری» و ترجمه «مدخل تاریخ شرق اسلامی» اشاره کرد.

نوش‌آفرین انصاری خُلقا و خَلقاً زیباست

ژاله آموزگار در این مراسم به بیان خصوصیات و ویژگی‌های نوش‌آفرین انصاری پرداخت و گفت: در این مجلس بانوی کتابداری تجلیل می‌شود که به‌عنوان رکن کتابداری امروز جامعه ما به‌حساب می‌آید و از پایه‌گذاران فرهنگنامه کودکان و نوجوانان بوده است. بانویی که دوستانش دوستش دارند پیشکسوتانش تحسینش می‌کنند و شاگردانش خدماتش را با خلوص نیت ارج می‌نهند.

این نویسنده، مترجم و پژوهشگر ادامه داد: من یک عمر در زمینه ادبیات شفاهی و اینکه حافظه‌مان کتابخوان‌هایمان هستند سخن گفته‌ام اما امروز در این مجلس در تحسین از فرهنگ‌نامه کودک و نوجوان سخن می‌گویم.

وی در ادامه به ارادت شخصی‌اش به نوش‌آفرین انصاری اشاره کرد و گفت: من همیشه نوش‌آفرین را به‌عبارتی توصیف کرده‌ام و به او گفته‌ام که «شما خُلقا و خَلقاً از زیبایی برخوردارید.» به نظر من چهره خندان و دوست‌داشتنی نوش‌آفرین که برای همه ما آشناست به‌واسطه خُلق‌های درونی او زیباتر شده است.

آموزگار افزود: آنچه به لحاظ اخلاقی در این بانو تشخیص داده‌ام احترام و حق‌شناسی‌اش نسبت به استادان کتابشناسی است. همواره دیده‌ام که او چگونه در مجالس بزرگداشت از بزرگان و استادانی مانند ایرج افشار، عبدالله انوار و غیره با احترام سخن می‌گوید. از سویی حس احترامش را نسبت به همکاران پیشکسوتش به‌خوبی ملاحظه کرده‌ام و دیده‌ام که چگونه متواضعانه از آنها یاد می‌‌کند. در گفتار او از «منم»‌هایی که همه ما به آن دچار شده‌ایم ردی دیده نمی‌شود. میدان‌دادن به نسل نو یکی دیگر از ویژگی‌های اوست که باید درباره آن صحبت شود.

این استاد دانشگاه، با بیان اینکه همه تلاش‌های نوش‌آفرین انصاری در این زمینه بوده که کتاب‌ها را در کتابخانه‌ها جای دهد و دانش را با کتاب جاودانه کند، یادآور شد: درحالی‌که اجداد ما حافظه‌هایشان کتابخانه‌هایشان بود. گذشتگان ما خط را آسمانی نمی‌دانستند. برای آنها زبان و گفتار ایزدی تلقی می‌شد و زبان موهبتی الهی بود که می‌گفتند با نگارش واژگان زبان در خط زندانی می‌شود و معتقد بودند نیروی خدایان روی گفتار اعمال می‌شود در حالی که انسان‌ها با نوشتار حرف می‌زنند.

وی افزود: نمونه بارز این استدلال حفظ سینه به سینه اوستا در طی قرون است همچنین مساله تاریخ‌نویسی در ایران باستان چنین فرایندی را پشت سرگذاشته است اما ما ملتی باهوش و پویا و گیرا بوده و هستیم و زمانی که احساس کردیم باید بنویسیم، نوشتیم و کتاب‌خانه‌هایمان را قوی کردیم. دانشمندان ما فرسنگ‌ها راه را می‌پیموندند تا به کتابخانه‌ای برسند. اما با این وجود هرگز ادبیات شفاهی خود را فراموش نکردند.

آموزگار خاطرنشان کرد: من و خانم انصاری از نسلی هستیم که با پینوکیو و امثال آن بزرگ نشده‌ایم. دانشنامه کودکی ما نشأت گرفته از روایت‌های مادربزرگ‌هایمان است. مادربزرگ‌هایی که سرشار از اطلاعات، دانش و آگاهی بوده‌اند.

انصاری افتخار ادب ایرانی است

بهاء‌الدین خرمشاهی نیز در این مراسم بیان کرد: من خوشحالم که مجله بخارا دویست‌ونودوچهارمین شبش را به نوش‌آفرین انصاری اختصاص داده است که افتخار ادب ایرانی است. برای من شاگرد نوش‌آفرین و مهدی محقق بودن ارزشمندتر از استاد دیگران بودن است.

این نویسنده و مترجم افزود: من اولین بار اسم مرجع را در کلاس‌های نوش‌آفرین انصاری در دانشگاه تهران شنیدم و هنوز یاد و خاطره نخستین دیدارم با ایشان را به یاد دارم.

خرمشاهی در ادامه شعر طنزی را برای نوش‌آفرین انصاری قرائت کرد.

غنای فرهنگی ما مدیون وجود انصاری است

کامران فانی نیز در این مراسم به بیان خاطراتش از گذشته پرداخت و گفت: به 45 سال پیش برمی‌گردم که همراه بهاءالدین خرمشاهی از دانشکده ادبیات فارغ‌التحصیل شده بودیم و با اینکه عاشق ادبیات بودیم تصمیم گرفتیم زندگی آینده‌مان را به‌طور کامل با ادبیات پیوند نزنیم چون آینده‌ای نداشت. اما به خاطر عشق و علاقه‌ای که به کتاب داشتیم می‌خواستیم بین خودمان و کتاب پیوند و ارتباطی برقرار کنیم. براین‌اساس تصمیم گرفتیم در رشته کتابداری تحصیل کنیم. همیشه نخستین برخورد خانم انصاری به‌یادماندنی است چرا که شیوه رفتار او بسیار دلنشین و ساده است و حالتی ایجاد می‌کند که احساس بیگانگی در فرد ایجاد نمی‌شود و در لحظات اول شیفته او می‌شود و به همین دلیل است که خانم انصاری تا این اندازه محبوب است. من نیز وقتی نخستین بار در دفتر دانشگاه با وی ملاقات کردم، رفتار خوبش در ذهنم ماندگار شد.

وی با اشاره به اینکه در چند قرن اخیر شاهد شکوفایی و رونق کتاب نبوده‌ایم و کتابخانه‌ها همواره کوچکتر شده‌اند، افزود: بر این‌ اساس بالاخره در کشورهای غربی راهی برای معرفی بیشتر کتاب پیدا شد و رشته کتابداری ایجاد شد. کتابداری در کشور ما همیشه در راستای سنت بوده است و وقتی رشته کتابداری وارد کشور ما شد تلاش‌های پوری سلطانی و نوش‌آفرین انصاری سبب رونق و شناسایی بیشتر آن در کشور شد.

این نویسنده و مترجم، با بیان اینکه غنای فرهنگی ما مدیون وجود انصاری است، افزود: امروزه کتابداری یکی از پیشرفته‌ترین رشته‌های تحصیلی در کشور ما با صدها فارغ‌التحصیل دکترا است و نقش خانم انصاری به‌عنوان مدیرگروه کتابداری در این زمینه بسیار پررنگ بوده است. او همواره به مخاطبان در کتابخانه‌ها توجه بسیار می‌کرد و روستاییان، کودکان و انسان‌های عادی شهری سه گروهی بودند که در کتابخانه‌ها مورد توجه او بودند به همین لحاظ نوش‌آفرین انصاری تلاش بسیاری کرد تا کتابخانه‌های زیادی را در شهرها و روستاها ایجاد کند و به آموزش گسترده کتابداری در شهرها و روستاها پرداخت. همچنین او تلاش کرد تا انجمن کتابداری تاسیس شود همچنین.

وی در ادامه به نقش نوش‌آفرین در شورای کتاب کودک اشاره کرد و گفت: خانم انصاری همیشه توجه خاصی در حوزه کتابخوانی به کودکان داشته است این مساله سبب حضور او در شورای کتاب کودک شد و خودش را وقف شورای کتاب کودک کرد.

به گفته فانی، توران میرهادی چهره سوم کتاب و کتابداری در کشورمان نیز به‌خوبی متوجه شده بود که بعد از او انصاری به خوبی می‌تواند بار شورای کتاب کودک و فرهنگنامه کودکان و نوجوانان را به دوش بکشد. امیدوارم فرهنگنامه هم به انتها برسد.

انصاری چهره علمی در کتابداری است

فریبا افکاری از شاگردان نوش‌آفرین انصاری نیز در این نشست به ارایه خاطراتش از این بانوی بزرگوار پرداخت و گفت: خانم انصاری تاثیر به‌سزایی در شکل‌گرفتن رشته نسخه‌های خطی در دانشگاه تهران داشت و برای مشاوره علمی با شاگردانش از هیچ چیزی فروگذار نکرد. من فردی بیگانه با کتابداری بودم اما وقتی به این رشته وارد شدم با مهر و محبت نوش‌آفرین انصاری و تدبیر و برنامه‌ریزی‌هایش توانستم در این رشته فردی موفق باشم. او اعتقاد به تاریخ شفاهی آرشیو داشت و کوشید تا با بازدیدهای مکرر از کتابخانه‌های کشور دانشجویان را بیشتر با این رشته آشنا کند. همواره به دنبال کار داوطلبانه بود و می‌کوشید آن را در بین دانشجویان و در سطح دانشگاه جا بیندازد. چیزی که جایش همیشه در جامعه ما خالی بوده و است.

وی ادامه داد: انصاری چهره علمی در کتابداری است او بانویی مهربانی است و استاد اهلی‌کردن دل‌هاست و از راهنمایی علمی دانشجویانش دریغ ندارد.

هم‌نشینی با اطرافیانم به من شکل داده است 

نوش‌آفرین انصاری نیز در این مراسم ضمن تشکر و قدردانی از حضار و سخنرانان بیان کرد: همه افرادی که در اینجا حاضر شده‌اند نسبت به من لطف بسیار دارند در واقع باید بگویم که عواملی که سبب موفقیت من شده همنشینی‌ام با افرادی است که این شکل را به من داده‌اند. نخستین مورد آن همنشینی من با خانواده خودم و سپس همنشینی با خانواده دکتر محقق و فرزندانمان بوده که این شکل را به من داده است.

دبیر شورای کتاب کودک افزود: خانواده محقق 54 سال پیش با شکلی کاملا متفاوت از زن مواجه شدند اما مرا به گرمی پذیرفتند. دوستی‌ای که بین من و مهدی محقق در منزل ما جریان داشت سبب شد که من قوی‌تر شوم و بتوانم با امید و انگیزه به کارهایم بپردازم.

این نویسنده تصریح کرد: همنشینی بعدی من با دوستانم در خانه کتابدار بوده است. این خانه در سال 83 تاسیس شد و پایگاهی تجربی در زمینه کتابداری اجتماعی و ترویج کتاب‌خواندن در سطح جامعه و محسوب می‌شد. همچنین پایگاه بسیار خوبی برای شورای کتاب کودک بود. اتفاق خاصی که در شورای کتاب کودک افتاد گسترش اندیشه شورایی در کشور بود و ما توانستیم صاحب موسسات مختلفی شویم و الان دارای فهرست بلندی از خانواده بزرگ شورا هستیم که قدیمی‌ترین آن موسسه پژوهشی کودکان دنیاست که هجدهمین همایش ملی خود را هفته گذشته برگزار کرد و هم‌اکنون حدود 500 نفر از سراسر ایران به عضویت این مجموعه درآمده‌اند. از جوان‌ترین موسسات ما هم می‌توانم به موزه عروسک‌های ملل اشاره کنم که امیدوارم به زودی شاهد افتتاح دومین محل استقرار آن باشیم.

وی ادامه داد: همنشینی دیگر ما شاگردی کردن به مدت طولانی یعنی از سال 1352 در محضر توران میرهادی است. از سال 1342 بعد از آشنایی با توران میرهادی در شورای کتاب کودک عضو شدم و از سال 1357 عضو هیأت مدیره این نهاد مدنی بودم. فرهنگنامه کودکان و نوجوانان نیز در سال 1358 شروع به کار کرد و تجربه استثنایی در آن تجلی پیدا کرد. تجربه یک تالیف جمعی بسیار بزرگ. توران میرهادی همیشه معتقد بود فرهنگنامه را باید کتابداران پرورش دهند چون آنها می‌داند که فرهنگنامه چه گوهر ارزشمندی است. در واقع پرواز توران میرهادی این پیام را به ما داد که «اثر» خیلی مهم است و ما باید روی این «اثر» بیشتر کار کنیم.

کمک به یکدیگر را جدی بگیریم

انصاری درباره آرزوها و مطالباتش از جامعه و سازمان‌های مرتبط نیز گفت: بزرگترین آرزویم این است که کمک به یکدیگر را جدی بگیریم و هرگز دچار رقابت نشویم و با هم اهدافمان را پیش ببریم. همچنین از برنامه‌های حامیان شورای کتاب کودک و فرهنگنامه کودکان و نوجوان حمایت کنیم البته در سال گذشته حمایت خوبی از فرهنگنامه کودکان و نوجوانان شد و علاوه بر خرید کتاب زیادی فرهنگنامه از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای ارسال به کتابخانه‌ها، کتابخانه‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نیز به فرهنگنامه کودکان و نوجوانان تجهیز شد که اتفاق بسیار خوبی بود و سبب شد فرهنگنامه به دست مخاطبان اصلی‌اش در سراسر کشور برسد.

این نویسنده و پژوهشگر اظهار کرد: تجربه خوب دیگری که امسال داشتیم گرفتن مجوز برای داشتن دو غرفه در سالن کودک و سالن بزرگسال نمایشگاه کتاب تهران بود که در زمینه معرفی و شناسایی فرهنگنامه کودک و نوجوان به جامعه بسیار موثر بود. امیدوارم در سال 96 هم شاهد انتشار جلد هفدهم فرهنگنامه و جلد روزآمدسازی شده با تمهیدات زیبایی‌شناسانه باشیم.

انصاری در پایان بیان کرد: ما به‌شدت با بحران جا و فضا در فرهنگنامه روبه‌رو هستیم؛ به ما کمک کنید تا شورا و فرهنگنامه پایدار بماند. امیدوارم همه به این باور کمک کنیم و برای فرزندانمان افق‌های باز فرهنگی بسازیم و هیچ‌کدام از اینها میسر نمی‌شود مگر اینکه ما به آزادی فکر کنیم.