نگاهی به غرفه‌های کودک در نمایشگاه بیست‌ونهم
خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- مریم معمار: نمایشگاه
بین‌المللی کتاب تهران، بزرگترین رویداد فرهنگی کشور است که برای ترغیب
مردم به کتاب و کتابخوانی و برگزار می‌شود و با توجه به اوضاع نامناسب صنعت
نشر در کشور، برگزاری این نمایشگاه می‌تواند نقش به‌سزایی در میزان فروش
ناشران داشته باشد. اغلب ناشران چشم امیدشان به استقبال مردم و فروش
آثارشان در نمایشگاه کتاب است. در نتیجه ناشران در پی استفاده از راه‌های
مختلف برای جذب مراجعه‌کنندگان به سوی غرفه‌هایشان هستند.در این میان غرفه‌آرایی، توجه به نیاز مخاطبان در چاپ و تولید آثار، آگاه بودن مسئولان فروش از موضوع کتاب‌ها و نحوه برخورد آنها با مراجعه‌کنندگان از جمله مسائلی است که نقش به‌سزایی در جذب مخاطبان به سوی غرفه‌ها دارد. این مساله مخصوصا در غرفه‌های کودک و نوجوان که با مخطبان کم‌سن و سال‌تر و حساس‌تری سروکار دارند، از اهمیت بیشتری برخوردار است.
در سالن‌های کودک و نوجوان بیست‌ونهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با غرفه‌های مختلفی برخورد می‌کنیم. این غرفه‌ها به دلیل عرضه کردن کتاب‌های کودک، رنگارنگ و متنوع هستند. همچنین پخش موسیقی‌های کودکانه، شادی و طراوت زیادی به فضای سالن‌ها داده است و ناخودآگاه با ورود به سالن‌ها لبخند بر لب مخاطبان نقش می‌بندد. کودکان و نوجوانان در سنین مختلف در غرفه‌ها رفت‌وآمد می‌کنند و کتاب‌ها را ورق می‌زنند و برای یافتن کتاب مورد نظرشان سوالاتی از غرفه‌داران می‌پرسند، برخی از غرفه‌داران با حوصله به آنها پاسخ می‌دهند و برخی دیگر از روی خستگی یا بی‌اطلاعی پاسخ‌های سربالا داده و به اصطلاح بچه‌ها را از سر خودشان باز می‌کنند. درحالی‌که رفتار غرفه‌داران و نحوه برخوردشان با مراجعه‌کنندگان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
برگزاری کارگاه آموزش «نمایشگاه بین‌المللی»
هوشنگ اقبال‌پور، مدیر انتشارات آبرنگ، معتقد است که ناشران باید از غرفه‌داران و راهنمایانی استفاده کنند که دانش کافی درباره کتاب‌ها داشته باشند، همچنین نحوه برخوردشان با مشتریان باید بسیار مهربان و صبورانه باشد.
این ناشر توضیح داد: بر این اساس، قبل از برگزاری نمایشگاه، برای افرادی که می‌خواهیم به عنوان غرفه‌دار به نمایشگاه بیاوریم کارگاه سه روزه «نمایشگاه بین‌المللی» داریم. غرفه‌داران ما در این کارگاه، می‌آموزند که مشتری‌مدار باشند. همچنین اطلاعات کاملی درباره کتاب‌ها به آنها ارائه می‌شود تا در زمان مراجعه مردم بتوانند آنها را به خوبی راهنمایی کنند. همچنین این غرفه‌داران اطلاعات کاملی درباره گروه‌های سنی کودکان و قفسه هرکدام از کتاب‌ها دارند. از سویی دیگر ما در غرفه‌مان هیچ صندلی برای نشستن غرفه‌داران نداریم و آنها به احترام مخاطبان می‌ایستند و خدمت‌رسانی می‌کنند.
وی درباره غرفه‌آرایی نیز گفت: سعی کردم غرفه ساده و شیکی درست کنم چون کتاب‌ها خودشان به دلیل رنگارنگ بودن تنوع و جذابیت دارند و نیازی به استفاده زیاد از تزئینات نیست. هدفم ایجاد راهروهایی در غرفه برای تردد بچه‌ها و خانواده‌هایشان بود زیرا معتقدم بچه‌ها باید به کتاب‌ها دسترسی داشته باشند، آنها را ورق بزنند و در نهایت کتاب مورد علاقه خود را انتخاب کنند. بر همین اساس تلاش کردم طراحی غرفه‌ها به گونه‌ای باشد که بیشتر، کتاب‌ها دیده شوند تا دکوراسیون و تزئینات.
استفاده از زرق و برق زیاد مانع دیدن کتاب‌ها می‌شود
ترانه وفایی، مدیر انتشارات «او»، نیز معتقد است سالن‌های کودک به خودی خود به دلیل رنگی بودن کتاب‌هایشان، رنگارنگ و متنوع هستند و نیازی به تزئین بیش از حد ندارند.
وفایی بیان کرد: استفاده از زرق و برق زیاد در غرفه‌آرایی‌ها و تزئینات داخلی غرفه‌ها سبب می‌شود کتاب‌ها کمتر دیده شوند. اصولا فضای کتاب با سادگی بیشتر همخوانی دارد. البته من مخالف تزئین نیستم اما تزئین باید به گونه‌ای باشد که ما را به هدف و فضای مناسب برای مطالعه نزدیک کند. بر این اساس، طراحی ساده‌ای را برای غرفه‌ام انجام داده‌ام و بیشتر تلاش کرده‌ام مخاطبان را با برخورد خوب و رفتار مناسب جذب کنم. من از مردم با لبخند استقبال می‌کنم و از آنها بابت حضورشان در نمایشگاه کتاب با این راه دور و هوای گرم تشکر می‌کنم و توضیحاتی درباره کتاب‌ها به آنها ارائه می‌دهم. به نظر من به جای استفاده از تزئینات باید فضای آرام و ساده‌ای فراهم کنیم تا مخاطب بتواند با آرامش کتاب‌ها را ورق بزند و انتخاب کند.
طراحی غرفه‌ها بر اساس نیاز مخاطبان
غرفه انتشارات ذکر هم ازجمله غرفه‌هایی بود که امسال در طراحی‌اش راهروهایی را برای رفت و آمد و تردد بچه‌ها و خانواده‌هایشان ایجاد کرده بود. همچنین کتاب‌های کودک و خردسال بر روی میزهای کوتاهی قرار داده شده بود تا بچه‌ها به راحتی به کتاب‌ها دسترسی داشته باشند و خودشان بتوانند آنها را ورق زده و انتخاب کنند. از کارهای دیگری که این ناشر انجام داده بود، استفاده از غرفه‌دارانی با لباس فرم‌های یک رنگ بود که به راحتی از مراجعه‌کنندگان متمایز می‌شدند.
چگونه با کتاب زندگی کنیم؟
این درحالی است که برخی غرفه‌ها مانند زعفران، قدیانی و ... از تزئینات زیادی برای طراحی غرفه‌هایشان استفاده کرده‌اند. به عنوان مثال طراحی غرفه زعفران به گونه‌ای است که در نگاه اول نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. وجود حوضچه‌ای پر از آب، گاری‌ای پر از هندوانه، تختی برای استراحت و عصرانه خوردن، درهایی با شیشه‌های رنگی، سرو عصرانه و گلدان‌ها و بطری‌های شیشه‌ای که از سقف آویزان شده است این غرفه را از سایر غرفه‌ها متمایز کرده است.
نوشین نیل‌فروشان، مدیر انتشارات زعفران معتقد است فردی که می‌خواهد برای 10 روز در مکانی مستقر شود باید برنامه‌ریزی داشته باشد و غرفه را باید به گونه‌ای بیاراید که حاوی پیامی برای مخاطبان باشد.
وی توضیح می‌دهد: من غرفه را به گونه‌ای طراحی کرده‌ام که بتوانم در فضایی که مملو از کتاب‌های مختلف است، جایگاهی برای استراحت و عصرانه خوردن و کتاب خواندن ایجاد کنم. همچنین هر روز از نویسندگان، شاعران و مترجمان کتاب‌هایم با عصرانه‌ای که در همین فضا آماده می‌کنم پذیرایی می‌کنم. می‌خواستم با این حرکت به مردم بگویم که ما داریم با کتاب‌هایمان زندگی می‌کنیم، ما در حرکتیم و زندگی جریان دارد. نگاه متفاوتی به کتاب دارم و هدفم فقط فروش نیست. می‌خواهم به مردم یادآوری کنم که کتاب خواندن چیزی جدای از زندگی کردن نیست و می‌توان در حین انجام کارهای روزانه، مانند کار کردن، پختن غذا، پذیرایی از مهمان‌ها و ... کتاب خواند و با آن زندگی کرد. کتاب‌هایم را دانه دانه می‌فروشم اما مطمئنم که مخاطبانم آن را کلمه کلمه می‌خوانند.
مردم، ما را در شهر آفتاب تنها نگذاشتند
نیل‌فروشان در ادامه از استقبال مردم از غرفه‌اش ابراز رضایت کرد و گفت: خوشحالم که مردم در شهر آفتاب ما را تنها نگذاشتند و با استقبال باشکوه‌شان خستگی را از تنمان بیرون کردند. امسال 80 درصد از فروشمان به افرادی بوده که از قبل ما را نمی‌شناختند و برای نخستین بار بود که از ما کتاب می‌خریدند. 20 درصد هم مشتریان قدیمی ما بودند که به دنبال تازه‌های نشر آمده بودند.
پخش موسیقی، شادی و نشاط را به سالن‌های کودک می‌آورد
مصطفی رحماندوست، از شاعران و نویسندگان نام‌آشنای کشورمان نیز معتقد است سالن‌های کودک به دلیل رنگی بودن کتاب‌هایشان به اندازه کافی رنگارنگ است و فقط نیازمند امکانات صدا و موسیقی است تا نشاط بیشتری به نوجوانان و کودکان ببخشد.
به گفته شاعر «صد دانه یاقوت» حسنی که در سالن‌های کودک و نوجوان امسال وجود دارد، فضای رفت‌وآمد مناسبی است که برای مخاطبان در نظر گرفته شده است. در حالی‌که در مصلی فضایی مناسبی برای رفت‌وآمد مردم در سالن‌ها وجود نداشت.
وی در ادامه به اهمیت به کاربردن روش‌هایی برای جذب مخاطبان به کتاب و کتابخوانی اشاره کرد و گفت: بحث فروش کتاب و بحث جذب مخاطبان به سوی کتاب با هم تفاوت دارد. برای جذب مخاطبان به سوی کتاب باید برنامه‌ریزی شود و شرایطی فراهم شود که اگر کسی نخواهد کتاب بخرد وقتی کسی در این فضا قرار می‌گیرد خود به خود جذب شود. در واقع نمایشگاه کتاب ما بیشتر یک فروشگاه بزرگ کتاب است. بنابراین طراحی غرفه‌ها باید به گونه‌ای باشد که مشخصات لازم را برای فروش کتاب داشته باشد. به عنوان مثال در لندن کتابفروشی بزرگی دیدم که در بخشی از کتابفروشی موکت پهن کرده بود و بچه‌ها در آن قسمت می‌نشستند یا دراز می‌کشیدند و کتاب‌های خود را می‌خواندند و در واقع با آنها زندگی می‌کردند. بر این اساس امسال در غرفه امیرکبیر هم حوضچه‌ای آماده کرده‌ایم و در آن کتاب‌ها را ریخته‌ایم تا بچه‌ها به حوضچه بروند و با کتاب‌ها بازی کنند، بخوانند و سرگرم شوند و در نهایت کتاب مورد علاقه‌شان را انتخاب و خریداری کنند. این حس که ما می‌گوییم کتاب مقدس است و نباید به آن خدشه‌ای وارد شود اشتباه است در واقع کتاب کودک یک کالای مصرفی است و باید مصرف شود، پاره شود، خراب شود، چون اقتضای سن کودک است. تا زمانی که تفکر اقتصادی‌مان به این نقطه نرسد باخته‌ایم.
بر این اساس به نظر می‌رسد نحوه غرفه‌آرایی و مخاطب‌سنجی از جمله ضروریاتی است که باید از سوی ناشران مورد توجه قرار گیرد چرا که این مساله نقش مهمی در جذب مردم برای خرید کتاب در نمایشگاه دارد.
۲۵ ارديبهشت ۱۳۹۵