مژده دانش پژوه ( مامانِ باجی ها ) و سیب های قصه گویش

مژده دانش پژوه ( مامانِ باجی ها ) و سیب های قصه گویش

مادربزرگ همیشه برایم یک شخصیت ماندگار بود با قصه های عجیب و غریب و پسته و بادام هایی که همیشه می توانستم در جیب های ژاکتش پیدا کنم. پدربزرگ یک مرد مهربان تمام عیار بود و لبخند پر مهرش همیشه در ذهنم می درخشید. روزهای خوش گذشته با داستان های بی پایان این دو برایم گذشت و بعدها که تصویرگر شدم، فهمیدم هیچکدام از تصویرسازی هایم نمی توانند گویای این همه خاطره باشند اما درست از زمانیکه با عروسک های سیبی مژده آشنا شدم، دلم به ذوق آمد و حال و هوای کودکی را به خاطرم آورد چرا که مادربزرگ هایش، سرشار از ناگفته ها بودند با آن لبخند گرم همیشگی که می توانست سردی روزگار را برای لحظه ایی با خود ببرند. نگاه های دخترانه ی باجی هایش شور و شوق عجیبی در شما به وجود می آورند و وقتی مجسمه های چهره های ادبی او را می بینید، احساس می کنید که سالهاست آنها را می شناسید. مژده هنرمندیست که آثارش زیبایی کودکانه ایی دارد و شما را به سرزمین افسانه ها می برد که در زندگی ماشینی امروز برای زنده نگه داشتن رویاهای فرزندان ما لازم است. آرزوی آن روزی را دارم که تمامی این افسانه ها در کنار تصویرسازی های مژده تبدیل به کتاب شود. با او به گفتگو نشستم که در ادامه با هم می خوانیم.


شما فارغ التحصیل رشته ی نقاشی هستید و تصویرسازی می کنید . اما نکته ی جالب اینجاست که شما عروسک هم میسازید. آیا علم شما به نقاشی و تصویرسازی توانسته در ساخت عروسک ها، به شما کمک کند ؟

فکر میکنم طراحی و نقاشی پایه تمام رشته های هنر های تجسمی هست و من چه در تصویرسازی چه در ساخت مجسمه و عروسک از نقاشی کمک گرفتم

اولین بار تصویرسازی را از کجا شروع کردید ؟

در زمان کودکی برای سرگرم کردن خواهرم قصه میگفتم و تصویرش را می کشیدم، بعد تر زمانی که محصل هنرستان هنرهای تجسمی بودم خیلی زیاد کتاب های تصویرگری می دیدم و منابع کمی که درباره تصویرگری بود می خواندم. چند جلسه پیش زنده یاد نادر ابراهیمی رفتم و کتاب درباره تصویرگریایشان را خواندم و بعد تر زمانی که دخترم کوچک بود برایش تصویر خودش را در فضاهای مختلف می کشیدم و از طریق تصویر گری بهش آموزش میدادم که چطور کارهایش را انجام بدهد و کم کم مثل یک کتاب مصور شد که یک روز اتفاقی یک ناشر این تصاویر را دید و به من سفارش کار تصویرگری داد.

آیا بین کاراکترهایی که به تصویر میکشید کاراکتری وجود دارد که تبدیل به عروسک شده باشد ؟

معمولا اول طراحی میکنم، تصویر سازی رنگی میکنم و بعد از روی تصاویر عروسک ها را می سازمشان اما اینطور نبوده که کاراکتری که قبلا تصویرگری کردم را دوباره بسازم

الگوهای شما برای یادگیری عروسک سازی چه کسانی بودند ؟

الگوی خاصی ندارم ساخت عروسک ریشه در کودکیم دارد و عروسک های پارچه ای که طراحی کردم شبیه سوزن دوزی های مادربزرگم هستند که در زمان کودکی ارزو داشتم عروسک ادمهای دور و برم رو بسازم و اکنون با چهل سال تاخیر در میانسالی مشغول انجام همین کار هستم.


معروف ترین عروسکی که ساخته اید چه نام دارد و اگر ممکن است نحوه ی ساخت  این عروسک را توضیح دهید .

نمیدانم کدام معروف تراست، توی افتتاحیه یک نمایشگاه نقاشی من را به عنوان مامان باجی ها معرفی کردند که خیلی به نظرم جذاب بود که مامان عروسکها باشم . از شوخی گذشته بعضی ها من را با عروسک های سیبی میشناسند و  بعضی با عروسک مجسمه های مروجین ادبیات کودک میشناسند و بعضی ها عروسک معطر باجی را بیشتر دیدن، حقیقتا جواب دادن به این سوال شما سخت است.

دلیل معروفیت
عروسک های سیبی از نظر شما چیست ؟ و چرا از سیب برای ساخت آنها استفاده کردید ؟ آیا دلیل خاصی دارد ؟

سیب وقتی خشک میشود سالها باقی می ماند و خراب نمیشود، در ایام قدیم دور کرسی می نشستند و با سیب سر عروسک میساختند و آویزان میکردند تا خشک بشود،  من برای عروسک های سیب خود تن گذاشتم و چارقد سرشان کردم . اول به نظر میاد سر این عروسکها  از چوب یا خمیر است و بعد از اینکه میگم اینها سیب هستند خیلی به نظر مردم جالب می آید.

بیشترین مخاطب عروسک های شما کودکان هستند یا نوجوانان و بزرگسالان ؟

هم بچه ها هم بزرگتر ها

تا کنون این عروسک ها در چه مکان هایی به نمایش گذاشته شده اند ؟

بطور ثابت یک مجموعه عروسک از مروجین ادبیات کودک مثل خانم میرهادی،  خانم انصاری،  نادر ابراهیمی و صمد بهرنگی و .... در موزه عروسک ملل به نمایش گذاشته شده است.  عروسک حاج حسن آقا ملک را در موزه ملک و عروسک های مشاهیر خراسان مثل استاد شجریان و خانم سیمابینا و اخوان ثالث و ... در موزه عروسک بیرجند هستند . عروسک های معطر باجی، عروسک چهارشنبه خاتون هم در موزه فرهنگ و عروسک رو نمایی شدند.

آیا عروسک های شما ثبت شده هستند ؟ و اگر کسی بخواهد عروسکش را ثبت کند چه مراحلی را باید طی کند . لطفا راهنمایی کنید .

عروسک ها را در شورای نظارت بر اسباب بازی کانون پرورش فکری کودک و نوجوان ثبت کردیم که علاقمندان می توانند با مراجعه به وبسایت شورای نظارت بر اسباب بازی شرایط ثبت و مدارک مورد نیاز را مطالعه بفرمایند. http://www.toycouncil.com/

در مورد داستان عروسک چهارشنبه خاتون بیشتر برای ما توضیح بدهید .

من و دو نفر از دوستانم ( هنگامه حکیمیان و نرگس تیموری فر ) در گروه باجی شروع به کار بر روی افسانه های قدیمی فراموش شده کردیم، اولین عروسک از این مجموعه چهارشنبه خاتون بود که بر اساس یک افسانه گیلکی ساختیم . طبق یک افسانه قدیمی ته جنگل درون یک چاه قدیمی یک خاتون بلند بالا با گیسوان گلابتون زندگی میکند و چهار شنبه اخر سال هر زن که آرزویی دارد، نیمه شب به تنهایی سر چاه میرود و سه بار خاتون را صدا میزند،  چهارشنبه خاتون ناگهان از چاه بیرون می آید و به صورت کسی که صدایش کرده سیلی میزند و اگر نترسد و شجاع باشد و فرار نکند هر آرزویی داشته باشد خاتون چهارشنبه برآورده میکند. مراسمی هم همراه این داستان است  به این ترتیب که مردم خانه تکانی آخر سال را برای این انجام میدادند که نیمه شب چهارشنبه آخر سال چهارشنبه خاتون میاید به خانه ها سر میزند و به خانه های تمیز برکت میدهد . عروسک چهار شنبه خاتونی که طراحی کردم یک عروسک پارچه ایست که از درون چاه از جنس پاپیه ماشه بیرون میاید.

شما عروسکی تولید کردید به نام شاماران، لطفا برای ما بیشتر از این عروسک بگویید .

شاماران دومین عروسک گروه باجی است که بر اساس افسانه های اقوامی که مربوط به مناطق کورد نشین هستند. افسانه شاماران درباره شاه ماران است که زنی زیبا با بدن فلس دار و دم مارگونه می باشد. تصویر شاماران در صنایع دستی ایران از سینی های قلم زنی تا گلیم و نمک دان و ... دیده شده است. امروزه  در ترکیه بسیار روی شاماران کار کرده اند و زیور الات با این طرح در بازار موجود است و بر سر در خانه ها به عنوان یک نماد خوش یمن تصویر شاماران را حک میکنند اما متاسفانه ما در ایران افسانه ها و اداب گذشته مان را فراموش می کنیم. ما در گروه باجی تلاش میکنیم با ساخت عروسک به افسانه های قدیمی جان دوباره بدهیم.

تا کنون چند کتاب تصویرسازی کردید ؟ آیا برای تصویرسازی کتاب ها هم از عروسک هایتان استفاده می کنید ؟

حدود ۱۲ کتاب تصویرگری کرده ام. تا به حال از عروسک برای تصویر گری استفاده نکرده ام اما فکر میکنم کار جذابی باشد. مجموعه بینا دانا توانا، روز سوار بر ابرها ، خاطرات روزانه ماهی نقره ای کوچک ، از مجموعه داستان های نهج البلاغه جعفر ابراهیم کتاب مورچه ، طاووس و ملخ نشر روز، خاله بازی ، پدر بزرگ انتشارات انتخاب نو، زن ها من ، مادرم ، همسایه ها انتشارات تیسا، از مجموعه رنگهایم کجاست شماره چهار پنج و شش انتشارات علمی فرهنگی

آیا این عروسک ها به کشورهای خارجی معرفی شده اند ؟

تا به امروز بصورت جدی و رسمی هنوز معرفی نشده اند.

شما عروسک های مجموعه ایی از چهره های ادبی ایران را ساختید . این عروسک ها را کجا میتوان دید و دلیل شما برای اجرای این پروژه چه بود ؟

مجموعه مروجین ادبیات کودک را به سفارش موزه عروسک ملل ساختم . ساختن عروسک افراد کلا برای من جذاب است. در این مجموعه هم بر روی شباهت چهره های واقعی با عروسک ها تمرکز کردم و هم سعی کردم برای بچه ها کمی شیرین تر و دلنشین تر طراحی کنم و بسازم.  هدف این مجموعه معرفی این چهره ها به بچه ها بود.

عروسک های باجی نیز یکی دیگر از ساخته های شماست . آیا این پروژه را به تنهایی انجام دادید ؟ و اینکه این عروسک ها را کجا میتوان تهیه کرد ؟

عروسک های معطر باجی مثل یک بقچه پر از گیاهان معطر هستند که صورتشان شبیه نقاشی های قاجار و تصویر خورشید خانوم طراحی کرده ام و با کمک دوستانم هنگامه حکیمیان و نرگس تیموری فر  اینها را تولید می کنیم که علاقمندان می توانند از طریق صفحه اینستاگرام baji.handmade و فروشگاه داخل موزه عروسک و فرهنگ،  این عروسک ها را تهیه کنند.

 آیا تا به حال تئاتری با استفاده از عروسک های شما برای کودکان به اجرا درآمده است ؟

سالها پیش برای یک نمایش عروسکی باتومی به اسم شهر در دست عروسک ها،  عروسک های بزرگ اسفنجی ساختم که در سالن های شهرداری به اجرا درآمد.

 مهم ترین مشکلاتی که شما در پیمودن این راه داشتید چه بوده ؟ و آیا راه حلی دارد ؟

برای عروسک چهار شنبه خاتون یک مجموعه تصویرگری کردم و خیلی علاقه مند بودم و هستم که با رونمایی هر عروسک از قصه های فراموش شده اقوام میتوانستم قصه مصور آن را هم در قالب یک کتاب ارائه دهم که متاسفانه تا کنون امکان پذیر نشده است.

 آیا شما ساخت عروسک هایتان را به دیگران آموزش میدهید ؟

الان وقت و امکان آموزش را ندارم و در ضمن خودم هم آموزش ندیدم و در حال کشف و شهودم ! اما در صفحه اینستاگرامم و هر جا کسی سوالی داشته باشد با کمال میل هرچه بدانم میگویم .

آیا برای ساخت عروسک می توان اسپانسری پیدا کرد یا اینکه تمامی خرج پروژه به عهده ی هنرمند است ؟ نظر شما در این باره چیست ؟

من مجموعه مروجین و عروسک های موزه عروسک بیرجند و موزه ملک را سفارش گرفتم اما عروسک های افسانه های اقوام و باجی ها را با هزینه ی  شخصی ساختیم.  داشتن اسپانسر میتواند خیلی فرصت خوبی باشد اما جذب اسپانسر برای کارهای فرهنگی کار بسیار دشواریست.

و سخن آخر. 

من سالهای زیادی کار نکردم و ارتباطات کاری ام را از دست داده بودم، فکر میکردم برای من دیگر دیر است و دیگر کاری نمی توانم انجام بدهم،  بعد از سالها  با راه انداختن صفحه اینستاگرام خودم را مجبور کردم که روزانه بدون هدف کار کنم . از طریق اینستاگرام سفارش تصویرگری گرفتم و بیشتر شناخته شدم و فکر میکنم هر کاری کردن بهتر از منفعل بودن و هیچکاری نکردن است.  الان روی افسانه دختر دال یک افسانه قدیمی مربوط یه لرستان کار میکنم و امروز کار کردن روی افسانه های قدیمی و زنده کردن آیین زیبای گذشته مان و انجام دادن هر کار هر چقدر  کوچک را  وظیفه خود میدانم . سپاسگزارم از گروه دنیای عجیب و لیدا معتمد عزیز به خاطر لطف و صبری که برای من به خرج دادن

بیوگرافی مژده دانش پژوه

متولد ۱۳۴۹
دیپلم نقاشی از هنرستان هنرهای تجسمی۱۳۶۸
فوق دیپلم نقاشی فرهنگسرای نیاوران ۱۳۷۰
لیسانس طراحی چاپ دانشگاه هنر الزهرا ۱۳۷۶
شروع فعالیت در زمینه تصویرگری ۱۳۸۰
فروردین ۹۴ نمایشگاه عروسک های مروجین ادبیات کودک نوجوان  موزه عروسک ملل
شهریور ۹۴ نمایشگاه و رونمایی عروسک معطر باجی موزه عروسک ملل
زمستان ۹۶رونمایی از عروسک چهار شنبه خاتون موزه عروسک و فرهنگ ایران

ایمیل مژده دانش پژوه : mojdeh.dp@gmail.com

طرح مصاحبه از لیدا معتمد /  مهرماه 1397

تمامی تصاویر و مطالب مصاحبه با اجازه مژده دانش پژوه در سایت دنیای عجیب قرار داده شده است.

برای بزرگ تر دیدن تصاویر لطفا بر روی هر کدام کلیک کنید.

۲۹ مهر ۱۳۹۷